لوله گالوانیزه استاندارد یکی از انواع لوله های فولادی یا آهنی است که در صنعت لوله و اتصالات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع لوله دارای لایه محافظی از جنس فلز روی (zn) است. وجود این لایه باعث شده است تا لوله موردنظر خواص ویژه ای پیدا کند.

به عبارت دیگر لوله گالوانیزه استاندارد به لوله ای از جنس فولاد یا آهن گفته می‌شود که سطح آن توسط لایه ای از zn پوشانده شده است. به این فرایند، گالوانیزاسیون لوله می‌گویند. روکش لوله ، مقاومت آن را در برابر شرایط محیطی مانند رطوبت و حرارت و مواد شیمیایی افزایش می‌دهد. 

لوله گالوانیزه استاندارد چیست؟

لوله گالوانیزه استاندارد دارای یک لایه محافظ به ضخامت 15 میکرون است. البته ضخامت این لایه به محیط مورد استفاده بستگی دارد. لوله های گالوانیزه را بر اساس وزن به سه گروه لوله گالوانیزه سبک، متوسط و سنگین تقسیم‌بندی می‌کنند. این لوله ها در دو نوع آهنی و فولادی تولید می‌شوند.

لوله های فولادی گالوانیزه سبک‌تر و براق‌تر از لوله های آهنی هستند. این لوله ها در محیط های خشک تا 8 سال عمر می‌کنند. اما اگر در فضاهای مرطوب مانند گلخانه به کار روند، حداکثر تا 5 سال می‌توان از آنها استفاده کرد. 

ورقه های فولادی که برای تولید لوله گالوانیزه به کار می‌روند باید گرید ST 37 و ST 44 یا ST 52 داشته باشند. لوله های گالوانیزه، استاندارد ISIRI 3765 دارند و مطابق با استانداردهای DIN 16353 و INSO 16353 ساخته می‌شوند. استاندارد لوله های گالوانیزه برای مصارف گوناگون، در کشورهای مختلف یکسان نیست. این استاندارد در ایران  ISIRI 3360، در آلمان DIN 50136 و در آمریکا ASTM A53 است. اگر از لوله های گالوانیزه در شرایط استاندارد استفاده شود، تا حدود 50 سال عمر می‌کنند. 

فرایند گالوانیزاسیون لوله چیست؟

در این فرایند، لوله فولادی را داخل وانی از zn مذاب قرار می‌دهند. در اثر واکنش شیمیایی که رخ می‌دهد، لایه ای از فلز zn در سطح لوله تشکیل می‌شود. این لایه نقش محافظتی دارد و مقاومت و طول عمر لوله را افزایش می‌دهد.

روش‌های گالوانیزاسیون لوله 

به طور کلی برای گالوانیزه کردن لوله از دو روش گرم و سرد استفاده می‌کنند. گالوانیزاسیون گرم نسبت به روش سرد متداول‌تر است و برای افزایش مقاومت فلز به کار می‌رود. 

1- گالوانیزاسیون گرم

در این روش ابتدا هر گونه مواد اضافه، چربی و آلودگی را از سطح فلزی لوله پاک می‌کنند. این کار را با اجرای فرایند اسیدشویی انجام می‌دهند. علاوه براین، آثار زنگ‌زدگی‌ها و ناخالصی‌ها را نیز برطرف می‌کنند. اکنون لوله های فلزی آماده گالوانیزه شدن هستند. 

در ادامه لوله را در محلول فلاکس غوطه‌ور می‌کنند. با این کار سطح لوله ها برای پذیرش فلز zn آماده می‌شود. سپس لوله را درون کوره ای با دمای 120 درجه سانتی‌گراد می‌گذارند تا کاملا خشک شود. در این مرحله، لوله را به مدت یک دقیقه درون فلز روی مذاب غوطه‌ور می‌کنند. دمای روی مذاب حدود 450 درجه سانتی‌گراد است. در این شرایط دمایی، پیوند اتم‌های فلز شکسته می‌شوند و پیوند جدیدی بین آنها و اتم‌های روی به وجود می‌آید. 

بعد از مرحله غوطه‌ور‌سازی، لوله را از حمام روی خارج می‌کنند و داخل آب سرد فرو می‌برند. با این کار از تشکیل لایه fe و zn در سطح لوله جلوگیری می‌کنند. در این مرحله، هوا را با فشار بالا به داخل و بیرون لوله می‌دمند. این کار موجب تمیز شدن سطح لوله از فلز اضافی می‌شود.

2- گالوانیزاسیون سرد 

دومین روش برای تولید لوله گالوانیزه استاندارد ، گالوانیزاسیون سرد است. این روش کمتر از روش قبل کاربرد دارد. در این روش، محلولی با خاصیت اسیدی را به سطح لوله می‌پاشند. به این ترتیب لایه ای از روی در سطح لوله تشکیل می‌شود. استحکام این لایه زیاد نیست؛ چرا که در این روش هیچ‌گونه تغییر و دستکاری در پیوند بین اتم‌های لوله و محلول ایجاد نمی‌شود.

به همین دلیل روکش سطح لوله به سادگی خراش برمی‌دارد. ضخامت لایه گالوانیزه در روش سرد، حدود 25 میکرون است. از این لوله ها بیشتر در مصارف خانگی و ساخت قطعات کم‌هزینه تر استفاده می‌شود. 

مقایسه روش‌های گالوانیزاسیون گرم و سرد 

همان‌طور که گفتیم لوله گالوانیزه استاندارد به دو روش تولید می‌شود. در این قسمت به مقایسه روش‌های گالوانیزاسیون گرم و سرد می‌پردازیم. 

- مقاومت در برابر رطوبت 

لوله هایی که به روش گرم گالوانیزه می‌شوند، به خوبی در برابر رطوبت مقاومت می‌کنند. اما لوله هایی که با استفاده از روش سرد گالوانیزه شده‌اند، مقاومت چندانی ندارند. لایه zn سطح این لوله ها به راحتی خراش برمی‌دارد. 

- ظاهر 

لوله های گالوانیزه گرم، سطح براقی دارند؛ اما لوله هایی که تحت فرایند گالوانیزاسیون سرد تولید می‌شوند به صورت مات هستند.

- هزینه 

برای گالوانیزه کردن لوله به روش گرم، فلز روی بیشتری مصرف می‌شود. هزینه اجرای این روش نسبت به روش گالوانیزاسیون سرد بیشتر است. 

- ضخامت لایه روی 

یکی از تفاوت‌های لوله هایی که به روش گرم گالوانیزه می‌شوند با لوله های گالوانیزه سرد، به ضخامت لایه محافظ (zn) سطح لوله مربوط می‌شود. این لایه در لوله های گالوانیزه گرم ضخیم‌تر از نوع دیگر است. به همین علت این لوله ها مقاومت و استحکام بیشتری در برابر شرایط محیطی و مواد شیمیایی دارند. 

مشخصات لوله گالوانیزه استاندارد

 لوله های گالوانیزه استاندارد در اندازه های 1، 2، 3، 4، 5، 6، 11 و 21 اینچ تولید می‌شوند. معمولا ضخامت این لوله ها بین 2.5-2 میلی‌متر و طول آن 6 متر است. لوله گالوانیزه مطابق با استانداردهای گالوانیزاسیون DIN2444 ،DIN EN 10240   و ISIRI 3765 ساخته می‌شود.

مشخصات شیمیایی لایه zn این لوله ها تحت استاندارد ASTM F1083 و ASTM A90 می‌باشد. لوله های گالوانیزه سبک می‌توانند فشار کاری 12 بار را تحمل کنند. در حالی که این عدد برای لوله های گالوانیزه سنگین حدود 16بار است. 

انواع لوله گالوانیزه استاندارد

لوله های گالوانیزه را بر اساس جنس مواد اولیه (جنس لوله)، روش تولید و کاربرد به چندین دسته تقسیم‌بندی می‌کنند. 

دسته‌بندی لوله گالوانیزه با توجه به جنس مواد اولیه

لوله گالوانیزه استاندارد با استفاده از آهن یا فولاد ساخته می‌شود. این دو نوع لوله با هم تفاوت دارند؛ اما در بازار برای هر دو از نام لوله آهنی سفید استفاده می‌کنند که درست نیست. 

- لوله گالوانیزه فولادی 

این نوع لوله را با استفاده از فولاد نرم می‌سازند. برای ساخت لوله فولادی گالوانیزه مراحل زیر را انجام می‌دهند.
1- عبور دادن فولاد نرم از درون قالب (با وارد کردن فشار)
2- جوش دادن درزهای آن
3- تبدیل لوله به لوله گالوانیزه فولادی از طریق اجرای روکش حفاظتی zn 

گالوانیزه کردن لوله فولادی باعث افزایش مقاومت و استحکام آن در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی می‌شود. با این حال، مقاومت این لوله ها کمتر از لوله های آهنی است. کلیه اسیدهایی که چدن را از بین می‌برند، با تاثیر بر لوله گالوانیزه فولادی، آن را تخریب می‌کنند. 

- لوله گالوانیزه آهنی 

مواد اولیه مورد استفاده برای تولید این نوع لوله، آهن سفید نورد شده است. ابتدا درز لوله را توسط دستگاه جوش به هم متصل می‌کنند. سپس لوله را داخل روی مذاب فرو می‌برند. به این ترتیب لوله گالوانیزه آهنی یا لوله درزدار ایجاد می‌شود. رنگ این لوله ها، تیره و خاکستری است و آنها را بر اساس نمره می‌شناسند. 

دسته‌بندی لوله گالوانیزه بر اساس روش تولید 

لوله گالوانیزه استاندارد را بر اساس روش تولید به دو نوع سرد و گرم دسته‌بندی می‌کنند. این تقسیم‌بندی با توجه به مکانیسم ایجاد لایه zn روی سطح لوله های فولادی و آهنی انجام می‌شود. 

- لوله گالوانیزه سرد 

برای تولید این نوع لوله از الکترولیز نمک‌های روی با استفاده از الکترولیت اسیدی استفاده می‌شود. این فرایند در دماهای پایین صورت می‌گیرد. لوله گالوانیزه سرد دارای روکش نازکی از فلز روی است و بیشتر در مصارف خانگی به کار می‌رود. قیمت این نوع لوله مقرون به صرفه می‌باشد. در صورت استفاده در گلخانه 4-3 سال عمر می‌کند. 

- لوله گالوانیزه گرم 

مقاومت و استحکام این نوع لوله بیشتر از لوله های گالوانیزه سرد است. چون لایه محافظ آن ضخیم‌تر از لوله های گالوانیزه سرد می‌باشد. عملیات گالوانیزاسیون این لوله ها در دماهای بسیار بالا انجام می‌شود. این امر باعث شده است تا لوله گالوانیزه گرم مقاومت بالایی در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی داشته باشد. معمولا این لوله ها بین 30-25 سال عمر می‌کنند؛ اما در صورت استفاده در گلخانه، عمر آنها نهایتا به 5 سال می‌رسد. 

دسته‌بندی لوله گالوانیزه بر اساس کاربرد 

لوله های گالوانیزه کاربردهای زیادی دارند. این لوله ها بیشتر برای انتقال آب و گاز مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهم‌ترین موارد کاربرد لوله گالوانیزه استاندارد شامل استفاده برای آبرسانی، سیستم آبیاری، تصفیه‌خانه‌ ها و سیستم‌های تهویه می‌شوند.

علاوه براین در سازه های فلزی و دکل‌های مخابراتی، پایه فنس، حصارکشی مناطق مختلف زمین، محافظت از کابل‌های شبکه و برق هم کاربرد دارند. به طور کلی می‌توان گفت لوله گالوانیزه استاندارد در صنایع هوا فضا، خودروسازی، لوله‌کشی و خطوط انتقال، کشاورزی، ساخت و ساز و صنعت ساختمان، مخابرات و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

لوله گالوانیزه گلخانه 

لوله گالوانیزه گلخانه لوله ای است که برای ساخت اسکلت انواع گلخانه ها به کار می‌رود. این لوله که به وفور در صنعت کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به روش سرد یا گرم تولید می‌شود. 

لوله گالوانیزه برق

لوله گالوانیزه برق یک نوع لوله گالوانیزه است که سطح آن با لایه ای نازک از فلز روی پوشانده شده است. این لوله به روش درز جوش تولید می‌شود. یعنی ابتدا ورق‌ها را برش می‌زنند و بعد از رول کردن، لبه های آنها را جوش می‌دهند. در انتها، قسمت‌های اضافی جوش را از سطح لوله برق گالوانیزه پاک می‌کنند. برای پوشش این قسمت از اسپری آلومینیوم استفاده می‌شود. 

سفارش و خرید لوله گالوانیزه 

در هنگام سفارش و خرید لوله گالوانیزه استاندارد علاوه بر قیمت باید به یکسری نکات دیگر هم توجه کنید. در این صورت می‌توانید خرید خوبی را تجربه نمایید. در ابتدا به مواد اولیه ساخت لوله دقت کنید. توجه داشته باشید که در چه شرایطی (دما، رطوبت، خورندگی، فرسایشی) می‌خواهید از لوله استفاده کنید.

برای سفارش لوله لازم است تا اطلاعات کافی درباره نوع کارکرد، اتصالات، فرایند تولید، میزان مقاومت و استانداردهای لوله به دست آورید. به ضخامت روی هم توجه کنید. چرا که ضخامت آن باید متناسب با محیط مورد استفاده باشد. علاوه بر مواردی که نام بردیم از روش گالوانیزه کردن لوله، کلاف‌بندی صحیح، وزن، اندازه و هزینه های تعمیر روکش غافل نشوید.

مزایای استفاده از لوله گالوانیزه

لوله گالوانیزه استاندارد کاربرد زیادی در تاسیسات ساختمانی دارد. از مزایای آن می‌توان به مقاومت در برابر فشار و دمای بالا و پایین بودن ضریب انبساطی لوله اشاره کرد. همچنین مقاومت خوبی در برابر ضربات مکانیکی و آتش‌سوزی از خود نشان می‌دهد.

جداره های لوله گالوانیزه در برابر اکسیژن نفوذپذیر نیستند. قیمت پایین اتصالات لوله گالوانیزه یکی دیگر از مزایای لوله گالوانیزه به شمار می‌رود. ضمن اینکه هزینه گالوانیزاسیون این لوله نسبت به سایر روش‌ها کمتر است. 

قیمت انواع لوله گالوانیزه 

قیمت لوله گالوانیزه استاندارد رقم ثابتی نیست و به عوامل مختلفی مانند نوسانات بازار، قیمت مواد اولیه (آلیاژ بکار رفته)، برند، شرکت سازنده محصول، سال تولید، کیفیت، نو یا دست دوم بودن لوله، خدمات پس از فروش و کاربرد بستگی دارد. علاوه براین شرایط محیطی، ضخامت لایه روی، قیمت فلز روی، اندازه و نمره لوله، وزن نهایی شاخه و هزینه های کارگاهی هم بر قیمت لوله گالوانیزه استاندارد تاثیر می‌گذارند. 

سخن پایانی در مورد لوله گالوانیزه استاندارد

لوله گالوانیزه استاندارد به لوله ای گفته می‌شود که سطح آن توسط لایه ای از فلز روی پوشش داده شده است. این لوله ها که تحت استانداردهای خاصی تولید می‌شوند، مقاومت و استحکام بالایی در برابر عوامل مکانیکی، شرایط محیطی و مواد شیمیایی دارند.